SGP2020

Phần 3. Những Xã Hội Hiện Đại. Chương 10 . Thuyết Malthus Ở Châu Phi: . Họa Diệt Chủng Ở Rwanda . - Một tình thế khó xử . - Những sự kiện ở Rwanda . - Còn hơn cả hận thù sắc tộc . - Tích tụ ở Kanama . - Bùng nổ ở Kanama . - Tại sao xảy ra diệt chủng. Tôi và vợ đã hai lần đưa gia đình đi nghỉ hè ở Đông Phi, lần đầu khi hai cậu con trai sinh đôi mới 10 tuổi và lần sau chúng đã 15 tuổi. Cũng như nhiều du khách khác, bốn chúng tôi sửng sốt khi lần đầu tiên trong đời tận mắt nhìn thấy những con thú to lớn, phong cảnh và con người châu Phi. Mặc dù khi ở nhà, ngồi trong phòng khách đầy đủ tiện nghi, chúng tôi thường xuyên nhìn thấy những con linh dương châu Phi chạy trên màn hình TV trong các chương trình đặc biệt của kênh National Geographic, nhưng chúng tôi không thể hình dung ra những cảnh tượng, những âm thanh và các loại mùi của hàng triệu con linh dương trên đồng bằng Seregeti khi chúng tôi ngồi trong một chiếc Land Rover, bao quanh là một đàn linh dương trải dài từ nơi chúng tôi đỗ xe tới tận chân trời, tỏa ra tất cả các hướng. Chúng tôi cũng chưa hề thấy trên truyền hình chiếc đáy của miệng núi lửa Ngorongoro và không thể hình dung nó lại lớn tới vậy, bằng phẳng và trơ trụi, những vách núi bên trong dốc và cao mà một người lái xe từ một khách sạn du lịch đã cố lái xe lên vành núi để đi xuống dưới đáy. Con người Đông Phi cũng gây ấn tượng mạnh với chúng tôi với sự thân thiện, nhiệt tình với các con tôi, những bộ quần áo sặc sỡ và dân số đông đúc của họ. Đọc những bài viết về “bùng nổ dân số” là một chuyện, còn tận mắt chứng kiến thì lại là chuyện khác, ngày nào cũng có hàng đoàn trẻ em châu Phi đứng dọc hai bên đường chờ những chiếc xe chở du khách đi qua thì hét lên xin bút chì để đi học, nhiều đứa lớn bằng hai đứa con tôi. Tác động của dân số tới phong cảnh thiên nhiên rất rõ ràng, thậm chí ngay cả dọc theo những con đường dài hoang vu, không có bóng dáng con người. Trên thảo nguyên, những vạt cỏ lưa thưa do bị những đàn gia súc, cừu và dê gặm trụi. Có thể dễ dàng nhận ra những chiếc rãnh lớn mới hình thành do xói mòn, với những dòng suối dưới chân núi đục ngầu toàn một màu nâu do bùn trôi từ những thảo nguyên trơ trụi xuống. Tất cả số trẻ em này góp phần đưa tỷ lệ tăng trưởng dân số tại Đông Phi lên hàng cao nhất thế giới: tỷ lệ tăng trưởng dân số gần đây của Kenya là 4,1%/năm, khiến dân số tăng gấp đôi sau mỗi 17 năm. Bùng nổ dân số vẫn tiếp tục tăng mặc dù châu Phi là lục địa có con người sinh sống lâu hơn nhiều so với bất kỳ lục địa nào khác, như vậy mọi người có thể ngây thơ nghĩ rằng lẽ ra dân số châu Phi đã phải tới mức bão hòa từ lâu rồi. Thực tế, gần đây dân số châu Phi bùng nổ bởi nhiều lý do: sự du nhập một số loại hoa màu sản lượng cao từ Tân Thế giới (nhất là ngô, đậu, khoai lang, và sắn với biệt danh là cassava), tăng cường hoạt động nông nghiệp và đưa sản lượng lương thực vượt khả năng của các loại hoa màu bản địa trước kia của châu Phi; vệ sinh được cải thiện, xuất hiện các loại dược phẩm phòng ngừa bệnh, tiêm vắc xin phòng bệnh cho các bà mẹ và trẻ em, sử dụng các loại thuốc kháng sinh và áp dụng một số biện pháp khống chế hữu hiệu bệnh sốt rét và các loại bệnh đặc hữu khác của châu Phi; đất nước thống nhất và ổn định biên giới quốc gia, từ đó cho phép cư dân sinh sống ở một số vùng đất trước đó bị bỏ hoang do gần những điểm xung đột.

[s31e10] Jared Diamond : Sụp đổ : Phần 2 :: Chương 9 NHỮNG CON ĐƯỜNG TỚI THÀNH CÔNG .  Phương pháp từ dưới lên trên và từ trên xuống dưới - Cao nguyên New Guinea - Tikopia - Những khó khăn của Tokugawa - Giải pháp của Tokugawa - Lý do thành công của Nhật Bản - Những xã hội thành công khác.  Các chương trước chúng ta đã nghiên cứu sáu xã hội cổ đại không thể xử lý được những vấn đề môi trường do họ tự gây ra hoặc vấp phải, góp phần khiến xã hội sụp đổ, đó là các xã hội đảo Phục Sinh, đảo Pitcairn, đảo Henderson, người Anasazi, người Maya cổ điển ở vùng đất thấp và người Norse ở Greenland. Tôi chú trọng vào những thất bại của họ bởi chúng mang lại cho chúng ta nhiều bài học bổ ích. Tuy nhiên, chắc chắn không phải tất cả các xã hội cổ đại đều bị diệt vong bởi thảm họa môi trường: người Ireland đã tồn tại trong một môi trường khắc nghiệt trong thời gian hơn 1.100 năm, và nhiều xã hội khác đã tồn tại tới hàng ngàn năm. Những câu chuyện về những xã hội thành công này mang lại những bài học quý giá, những hy vọng cũng như sức mạnh cho chúng ta. Qua đó chúng ta nhận ra hai phương pháp giải quyết các vấn đề môi trường trái ngược nhau, mà chúng ta có thể gọi là phương pháp từ dưới lên trên và từ trên xuống dưới.  Sự nhận biết này có công lao to lớn của công trình nghiên cứu của nhà khảo cổ học Patrick Kirch về những hòn đảo Thái Bình Dương với quy mô và những hậu quả xã hội khác nhau. Cư dân trên hòn đảo Tikopia nhỏ bé (chỉ có 2,89 km vuông) vẫn tồn tại sau 3.000 năm, đảo Mangai quy mô trung bình 43,4 km vuông thì bị sụp đổ do phá rừng, giống như đảo Phục Sinh; và đảo lớn nhất trong số ba đảo là Tonga (463,4 km vuông) tồn tại lúc thăng lúc trầm trong 3.200 năm. Tại sao hai đảo nhỏ nhất và lớn nhất lại thành công trong việc kiểm soát những vấn đề môi trường, trong khi đảo có quy mô trung bình lại bị sụp đổ? Theo Kirch, hai đảo này đã áp dụng phương pháp trái ngược với đảo kia nên thành công và cũng bởi phương pháp của đảo Mangai không thể thực hiện được.  Các xã hội nhỏ sinh sống trên một đảo hay một lãnh thổ nhỏ thì có thể áp dụng phương pháp từ dưới lên trên để quản lý môi trường. Bởi diện tích nhỏ, nên những cư dân trên đảo không những nắm rõ mọi vấn đề của đảo, mà còn biết rằng mỗi biến đổi của đảo đều ảnh hưởng tới bản thân họ và tất cả mọi người đều có chung những đặc tính cũng như những lợi ích. Bởi vậy mọi người nhận ra rằng họ sẽ được lợi từ những biện pháp môi trường đúng đắn mà họ và những người xung quanh áp dụng. Đó là phương pháp quản lý từ dưới lên trên, trong đó mọi người cùng nhau giải quyết những vấn đề chung.  Đa phần chúng ta đều đã từng tham gia mô hình quản lý từ dưới lên trên ở những nơi chúng ta sống hay làm việc. Ví dụ, tất cả những chủ nhà ở Los Angeles, nơi tôi sống đều tham gia Hội những người láng giềng với mục đích giữ cho các khu vực chung được an toàn, hài hòa và đẹp đẽ vì lợi ích chung của cộng đồng. Hằng năm, các thành viên bầu ra chủ tịch, thảo luận chính sách hoạt động tại các cuộc họp thường niên và đóng góp một khoản tiền để gây dựng ngân quỹ. Với số tiền đó, Hội duy trì những vườn hoa tại các điểm giao cắt giữa các tuyến phố, yêu cầu các chủ nhà không được chặt cây mà không có lý do chính đáng, xem xét kế hoạch xây dựng để ngăn chặn kịp thời việc xây dựng những ngôi nhà quá lớn hoặc xấu xí, giải quyết các tranh chấp giữa những người hàng xóm, và vận động các quan chức chính quyền thành phố đối với các vấn đề ảnh hưởng tới toàn bộ khu vực. Một ví dụ khác mà tôi đã đề cập trong Chương 1, đó là những cư dân sống gần Hamilton trong thung lũng Bitterroot ở Montana đã cùng nhau lập ra Khu Bảo tồn hoang dã Teller, từ đó góp phần nâng cao giá trị đất đai, lối sống và những cơ hội câu cá hay săn bắn của họ, mặc dù nó không giải quyết được các vấn đề của nước Mỹ hay của toàn thế giới.

[s31e09] Jared Diamond : Sụp đổ : Phần 2 :: Chương 8

Jared Diamond : Sụp đổ : Phần 2 :: Chương 7 SỰ PHỒN THỊNH CỦA NORSE GREENLAND .   - Tiền đồn của châu Âu.   - Khí hậu Greenland ngày nay.   - Khí hậu thời cổ xưa.   - Động thực vật bản địa.   - Sự định cư của người Norse.   - Trồng trọt.   - Săn bắn và đánh cá.   - Một nền kinh tế thống nhất.   - Xã hội.   - Trao đổi hàng hóa với châu Âu.   - Tự nhận thức về bản thân.  Ấn tượng đầu tiên của tôi về Greenland là ý nghĩ chắc hẳn có sự nhầm lẫn phũ phàng trong việc đặt trên cho vùng đất này, bởi tôi thấy quang cảnh nơi đây chỉ có ba màu nổi bật: trắng, đen và xanh nước biển, với màu trắng là màu chủ đạo. Một số nhà sử học cho rằng cái tên của đảo thực chất là một âm mưu của Erik the Red, người sáng lập ra xã hội Viking trên đảo Greenland, nhằm lừa gạt, lôi kéo những người Viking khác cùng tới đây sinh sống. Khi chuyến phi cơ của tôi từ Copenhagen dần tiến gần tới bờ biển phía đông của Greenland, hình ảnh đầu tiên hiện ra sau làn nước biển xanh thẫm là một vùng trắng sáng chói rộng lớn, trải dài ngút tầm mắt, đó là chỏm băng lớn nhất thế giới ngoài Nam cực. Các bờ biển của Greenland dốc đứng, kéo tới một cao nguyên phủ đầy băng bao trùm hầu hết diện tích đảo và thoát nước bằng những sông băng lớn chảy ra biển. Trên khoảng trắng rộng hàng trăm kilômét mà chiếc phi cơ của chúng tôi bay qua, chỉ có một màu đen duy nhất hiển hiện, đó là những núi đá trơ trụi trồi lên khỏi biển băng, và rải rác trên đó như những hòn đảo màu đen. Chỉ khi phi cơ rời khỏi cao nguyên đó và chuyển hướng ra bay ra bờ biển phía tây, tôi mới phát hiện thêm hai màu khác trên một ranh giới mong manh vạch trên mặt băng, đó là sự phối màu của những vùng màu vàng toàn sỏi trơ trụi với những vùng có màu xanh nhạt của rêu hay địa y. 

[s31e07] Jared Diamond : Sụp đổ : Phần 2 :: Chương 6 : KHÚC DẠO ĐẦU VÀ BẢN FUGA. SỰ TRÌNH DIỄN CỦA NGƯỜI VIKING .   - Những thử nghiệm trên Đại Tây Dương.   - Sự bùng nổ của người Viking.   - Tự xúc tác.   - Nền nông nghiệp của Viking.   - Sắt.   - Các tù trưởng Viking.   - Tôn giáo của Viking.   - Các quần đảo Orkney, Shetland, Faeroe.   - Môi trường Iceland.   - Lịch sử Iceland.   - Khung cảnh Iceland.   - Vinland.  Thời chúng tôi, mỗi khi nghe từ “Viking”, chúng tôi thường hình dung ra thuyền trưởng Kirk Douglas, nhân vật không thể nào quên trong bộ phim sử thi Cướp biển sản xuất năm 1958, mặc áo da với những chiếc khuy sắt, chỉ huy những kẻ man rợ mặt đầy râu ria, cùng những chiếc thuyền buồm lênh đênh trên biển tấn công cướp bóc, hãm hiếp, giết người. Gần nửa thế kỷ đã qua kể từ cái ngày hẹn hò cô bạn gái cùng đi xem bộ phim này, tôi vẫn nhớ rõ cảnh đầu tiên trong phim là các chiến binh Viking phá đổ cổng một lâu đài, trong khi những cư dân bên trong vẫn mải mê chè chén say sưa mà không hề hay biết và tiếng họ la hét khi những người Viking tràn vào ra tay tàn sát, và thuyền trưởng Kirk Douglas càng khoái trá khi nữ tù binh xinh đẹp Janet Leigh tuyệt vọng vùng vẫy chống lại ông. Cũng có nhiều sự thực trong những hình ảnh đẫm máu đó: thời trung cổ, những người Viking thực sự đã hoành hành khắp châu Âu trong vài thế kỷ. Thậm chí trong ngôn ngữ của họ (tiếng Na Uy cổ), từ víkingar còn nghĩa là “những tên cướp biển”. 

[s31e06] Jared Diamond : Sụp đổ : Phần 2 :: Chương 5 CHƯƠNG 5 : SỰ SỤP ĐỔ CỦA NỀN VĂN MINH MAYA. - Bí ẩn của những thành phố mất tích.  - Môi trường Maya.  - Nền nông nghiệp Maya.  - Lịch sử của Maya.  - Copán.  - Những phức tạp của sự sụp đổ.  - Chiến tranh và hạn hán.  - Sụp đổ ở vùng đất thấp phía nam.  - Thông điệp của Maya.  Tới giờ đã có hàng triệu du khách tới thăm những di tích của nền văn minh Maya cổ xưa bị sụp đổ từ hơn một ngàn năm trước ở bán đảo Yucantán, Mexico và những vùng Trung Mỹ lân cận. Tất cả chúng ta đều thích khám phá những bí ẩn lãng mạn, và Maya là một bí ẩn ở ngay bên cạnh chúng ta, gần gũi với người dân Mỹ như những di tích của người Anasazi. Để tới thăm thành phố Maya cổ xưa, bạn chỉ cần lên một chuyến bay trực tiếp từ Mỹ tới thành phố Mérita, Mexico, nhảy lên một chiếc xe buýt hoặc thuê một chiếc xe và chỉ mất thêm một tiếng nữa đi trên một xa lộ rải nhựa (xem hình 8).  Ngày nay, nhiều di tích Maya với những đền thờ và lâu đài vĩ đại, vẫn nằm sâu trong rừng già và xa những khu dân cư hiện đại (Phụ bản 12). Nhưng chúng từng một thời là nơi sản sinh ra nền văn minh thổ dân Mỹ hiện đại nhất Tân Thế giới, trước khi người châu Âu tới đây, và là nền văn minh duy nhất có chữ viết tượng hình đã được các nhà khoa học giải mã. Làm thế nào mà những người cổ đại lại có thể xây dựng những xã hội đô thị ở những nơi ngày nay chỉ có vài nông dân sinh sống? Những thành phố Maya gây ấn tượng với chúng ta không chỉ bởi sự bí ẩn và vẻ đẹp của chúng, mà còn bởi chúng là những khu vực khảo cổ “thuần khiết”. Có nghĩa là, vùng này ít người sinh sống, nên chúng không bị vùi dưới những tòa nhà xây dựng sau này như nhiều thành phố cổ khác, như thủ đô Aztec của vương quốc Tenochtitlán (hiện đang bị vùi sâu dưới thủ đô Mexico City hiện đại) và Rome.  Các thành phố Maya từng bị bỏ hoang, bị cây rừng che phủ và không hề được thế giới bên ngoài biết đến, mãi tới năm 1839 mới được một luật sư người Mỹ giàu có tên là John Stephens, cùng với nhà thiết kế người Anh Frederick Catherwood phát hiện ra. Từng nghe đồn về những di tích trong rừng già, Stephens vận động Tổng thống Martin Van Buren bổ nhiệm ông làm đại sứ tại Liên đoàn các nước cộng hòa Trung Mỹ, một tổ chức chính trị vô hình khi đó có phạm vi hoạt động trải dài từ Guatemala tới Nicaragua hiện nay, làm bình phong cho những chuyến thám hiểm khảo cổ của ông. Stephens và Catherwood đã thám hiểm 44 khu vực và thành phố. Từ chất lượng lạ thường của những tòa nhà và nền nghệ thuật rực rỡ, hai người nhận ra rằng đây không phải là tác phẩm của những người man rợ (theo cách nói của họ) mà là của một nền văn minh tiên tiến đã bị diệt vong. Họ công nhận một số hình khắc trên những đền đài bằng đá là một kiểu chữ viết, và họ phỏng đoán chính xác rằng nó có liên quan tới những sự kiện lịch sử và những cái tên của con người. Trở về, Stephens đã viết hai cuốn sách hướng dẫn du lịch mô tả những di tích này, được Catherwood minh họa, và trở thành hai cuốn sách bán chạy vào bậc nhất. 

[s31e05] Jared Diamond : Sụp đổ : Phần 2 :: Chương 4 :  CHƯƠNG 4 : NHỮNG DÂN TỘC CỔ XƯA: NGƯỜI ANASAZI VÀ NHỮNG NGƯỜI HÀNG XÓM - Những nông dân trên hoang mạc.   - Vòng tuổi thân cây.   - Chiến lược nông nghiệp.   - Những vấn đề của Chaco và bầy chuột rừng.   - Sự thống nhất trong vùng.   - Suy thoái và kết cục của Chaco.   - Thông điệp từ Chaco.  wiki are anaesthetics safe are anesthetics safe can an asylum seeker work can anaesthesia kill you how can anaesthetic affect you how does anaesthesia work 2022 how does an anaesthetic work how is anaesthesia given where does the name anas come from where is anansi from who is anas sarwar who was anas in islam why is anaesthesia dangerous why does anaesthesia work why does anaesthetic sting

Chương 3. SỐ PHẬN NHỮNG CƯ DÂN CUỐI CÙNG TRÊN ĐẢO PITCAIRN VÀ HENDERSON. - Pitcairn trước khi người châu Âu tìm ra.   - Ba đảo khác nhau.   - Giao thương.   - Kết cục của cuốn phim.

PHẦN II. NHỮNG XÃ HỘI CỔ XƯA. CHƯƠNG 2 : SỰ SUY THOÁI CỦA XÃ HỘI PHỤC SINH . - Mỏ đá bí ẩn. - Địa lý và lịch sử của đảo Phục Sinh. - Con người và lương thực. - Tù trưởng, thị tộc và thường dân - Những bệ đá và các tượng. - Tạc đẽo, vận chuyển và dựng tượng. - Những khu rừng biến mất. - Hậu quả đối với xã hội. - Người châu Âu và những lý giải. - Tại sao Phục Sinh dễ bị tổn hại?. - Phục Sinh như một phép ẩn dụ. (2022) đảo phục sinh ở đâu đảo phục sinh ở nước nào đảo phục sinh ở thái bình dương đảo phục sinh bí ẩn đảo phục sinh của quốc gia nào đảo phục sinh là gì đảo phục sinh nằm ở đâu đảo phục sinh nằm ở nước nào đảo phục sinh nằm ở vùng nào đảo phục sinh thuộc quốc gia nào đảo phục sinh tiếng anh bí mật đảo phục sinh câu chuyện về đảo phục sinh du lịch đảo phục sinh game đảo phục sinh hình ảnh đảo phục sinh hòn đảo phục sinh mô hình đảo phục sinh phim đảo phục sinh sự thật đảo phục sinh tượng đá đảo phục sinh tượng đảo phục sinh tượng ở đảo phục sinh tượng moai ở đảo phục sinh tượng người ở đảo phục sinh tour du lịch đảo phục sinh truyền thuyết đảo phục sinh

PHẦN I. MONTANA HIỆN ĐẠI.  CHƯƠNG 1 : DƯỚI TRỜI MONTANA BAO LA .   - Chuyện của Stan Falkow.   - Montana và tôi.   - Lý do bắt đầu với Montana?.   - Lịch sử kinh tế Montana.   - Khai mỏ.   - Rừng.   - Đất đai.   - Nước.   - Các loài sinh vật bản địa và ngoại lai.   - Những nhìn nhận khác nhau.   - Quan điểm về các quy định pháp luật.   - Chuyện của Rick Laible.   - Chuyện của Chip Pigman.   - Chuyện của Tim Huls.   - Chuyện của John Cook.   - Montana, hình mẫu của thế giới. by pt wiki

Với phương pháp đa ngành cùng khối kiến thức khổng lồ, Jared Diamond  đã hoàn thành kiệt tác mang tính cách mạng trong nghiên cứu về lịch sử  nhân loại: Sụp đổ - Các xã hội thất bại hay thành công như thế nào? Với  cuốn sách này, người đọc sẽ đi từ sự sụp đổ của nền văn minh Maya, đến  với sự bùng nổ và suy tàn của người Viking, xem xét sự hưng thịnh và kết  cục bi thảm của người Norse ở Greenland… Những nguyên nhân nào được xem là căn bản nhất cho mọi sự diễn tiến  hay suy bại của các xã hội trên toàn thế giới? Có thể kiếm tìm một lý  giải hay một mô hình cho tất cả những thất bại và thành công của nhân  loại hay không? Chúng ta có thể học gì từ sự thất bại của những nền văn  minh từng là vĩ đại nhất? Nhân loại sẽ cần ghi nhớ những điều được Jared Diamond tổng kết:  “Chúng ta đang tiến rất nhanh trên con đường không bền vững… nên bằng  cách này hay cách khác, các vấn đề môi trường của thế giới sẽ được các  thế hệ trẻ hiện nay giải quyết. Vấn đề ở đây là liệu chúng có được giải  quyết bằng những cách thích hợp do chính chúng ta chọn lựa hay không,  hay bằng những cách tiêu cực mà chúng ta không muốn chọn lựa như chiến  tranh, diệt chủng, dịch bệnh và các xã hội sụp đổ. Trong khi tất cả các  hiện tượng tàn khốc trên luôn gắn chặt với lịch sử xã hội loài người,  nhưng mức độ nghiêm trọng của suy thoái môi trường và áp lực dân số sẽ  kéo theo đói nghèo và bất ổn chính trị." Nhận xét về cuốn sách, Tim Falannery cho rằng: Cuốn sách Sụp đổ này  cần phải được đọc nghiêm túc. Đây chắc chắn là cuốn sách quan trọng nhất  bạn từng đọc. Trong khi đó, diễn giả số 1 thế giới, Malcolm Gladwell,  nhận xét: "Bài học của Sụp đổ là, các xã hội vốn không bị giết chết. Các  xã hội thường tự tử: họ tự cắt cổ tay, và trong nhiều thập kỷ sau đó,  chỉ biết đứng nhìn mình chảy máu đến chết". Supported by Reddit

Thiên nga đen giúp chúng ta hiểu sâu sắc về việc nhìn nhận sự ngẫu nhiên và những hạn chế mà con người gặp phải trong việc đưa ra các dự đoán. Chính do quá tin tưởng vào trực giác khiến mất đi tính chính xác, không có khả năng để hiểu và xác định sự ngẫu nhiên, và thậm chí do cả cơ chế sinh học trong mỗi người đã khiến ta đưa ra các quyết định sai lầm, và đôi khi dẫn đến hiện tượng "Thiên nga đen" - sự cố được cho là không thể xảy ra nhưng lại xác lập lại hiểu biết của chúng ta về thế giới. [2022]

35 cuốn sách hay cần đọc trong đời (Top 35 cuốn sách hay nên đọc ít nhất 1 lần trong đời, do Business Insider giới thiệu lại từ Reddit) Zen and the Art of Motorcycle Maintenance - Robert M Pirsig  Đồi thỏ - Richard Adams Bài giảng cuối cùng - Randy Pausch & Jefferey Zaslow Lược sử vạn vật - Bill Bryson Đi tìm lẽ sống - Viktor Frankl  The Forever War - Joe Haldeman Vũ trụ - Carl Sagan Bartleby The Scrivener: A Story of Wall Street - Herman Melville Maus: A Survivor's Tale - Art Spiegelman Chuông nguyện hồn ai - Ernest Hemingway Kafka bên bờ biển - Haruki Murakami Hoàng tử bé - Antoine de Saint-Exupéry Cha và con - Cormac McCarthy Trăm năm cô đơn - Gabriel Garcia Marquez Phía Đông vườn Địa đàng - John Steinbeck Đắc nhân tâm - Dale Carnegie Tội ác và trừng phạt - Fyodor Dostoyevsky Anh em nhà Karamazov - Fyodor Dostoyevsky Người xa lạ - Albert Camus Xứ cát - Frank Herbert  Chuyện người tùy nữ - Margaret Atwood Anne tóc đỏ dưới chái nhà xanh - LMMontgomery 451 độ F - Ray Bradbury Cây táo yêu thương - Shel Silverstein  Giết con chim nhại - Harper Lee Chuyện ở nông trại - George Orwell Phía Tây không có gì lạ - Erich Maria Remarque Bá tước Monte Cristo - Alexandre Dumas Do Androids Dream of Electric Sheep? - Philip K Dick Catch-22 (Joseph Heller) Slaughterhouse Five - Kurt Vonnegut The Hitchhiker's Guide to the Galaxy (Douglas Adams) Brave New World - Aldous Huxley Hoa trên mộ Algernon - Daniel Keyes 1984 - George Orwell

Sơ lược về âm nhạc VN trong 34 năm 1975-2009 [1]

Ngọc Lễ - Trần Tiến